Esther Perel (1958) is psychotherapeut, spreker en schrijver van twee internationale bestsellers. ‘Erotische intelligentie’ was haar debuut in 2007. Het bleek aan te slaan en werd vertaald in 25 talen. Hierop volgde nog ‘Liefde in verhouding’ in 2017.
Ze is te zien geweest in talloze televisie-programma’s, waaronder het Nederlandse Zomergasten in 2018. In vrijwel alle internationale en ook toonaangevende Nederlandse tijdschriften hebben interviews gestaan. Ze kan steevast rekenen op positieve kritieken en reacties in de populaire media. Dat de belangrijkste relatietherapeuten van dit moment niet mals zijn in hun kritiek, blijft daarbij in het algemeen buiten beschouwing.
Het valt op dat ze doorgaans louter wordt voorgesteld als een therapeut die zich vrijmoedig verzet tegen het denkbeeld dat overspel het einde betekent of zou moeten betekenen van een huwelijk. Dit lijkt me een zeer beperkte voorstelling van haar gedachtegoed. Nog afgezien ervan dat geen enkele vooraanstaande partnerrelatietherapeut hier anders over denkt.
Waar gaan haar boeken over? Met welke inzichten treedt zij haar cliënten tegemoet en hoe werkt zij?
Hoe functioneren echtparen die het in haar ogen goed doen? In ‘Erotische intelligentie’ schrijft zij:
‘Af en toe ontmoet ik echtparen die het hebben, die een speelsheid met elkaar kunnen vasthouden, binnen en buiten de slaapkamer. Ze zijn zowel fysiek als sensueel vol leven – twee mensen wiens hartstocht voor elkaar niet is weggekwijnd. […] Johanna blijft haar vriend al 10 jaar betoveren door afspraakjes met hem te maken in motels in de buurt. Darnell en zijn geliefde doen net alsof ze elkaar niet kennen als ze naar een feest gaan. Eric vertelt dat hij in een steegje bij hun appertement de liefde met zijn vrouw bedrijft als ze ’s avonds laat thuiskomen, een heimelijk pleziertje waar ze naar hartelust van genieten voordat ze bij de kinderen gaan kijken. Elk jaar gaan Ivan en Rachel een lang weekend weg om met wederzijds goedvinden overspel te plegen met andere swingers. ‘In plaats van geheimen voor elkaar te hebben, hebben we geheimen voor de wereld.’
‘Voor deze stellen gaan de garage opruimen en elkaar masseren gemakkelijk samen. Er is voor hen geen verschil tussen verbintenis en opwinding, of tussen verantwoordelijkheid en speelsheid. Zij kunnen een huis kopen en pikante spelletjes spelen.’
Naar zij meent lukt het echter slechts een kleine minderheid om zo te functioneren als in de voorbeelden hierboven. Veel meer echtparen echter zouden zo’n gelukkige levensstijl kunnen hebben en Esther Perel ziet voor hen een weg:
‘Als verbondenheid een inruil van vrijheid naar zekerheid vereist, dan is erotiek de poort terug naar vrijheid. In de uitgestrekte ruimte van onze verbeelding onthullen we de vrijheid die ons helpt om de beperkingen van de werkelijkheid te verdragen.’
‘Volgens mij zouden we veel meer spannende, speelse en zelfs frivole seks kunnen hebben, als we niet zo gevangen zaten in onze culturele voorliefde voor democratie in de slaapkamer.’
‘In de parallele wereld van de seks worden bevelen een stukje speelgoed, een experiment, een manier om je tijdelijk verwant te voelen met datgene wat we meestal onderdrukken. Als we in ons dagelijks leven afhankelijkheid uit de weg gaan, verwelkomen we haar waarschijnlijk in ons erotische leven. Als het agressie is die aan ons vreet, dan kan seksuele uitbeelding een veilige uitlaadklep zijn om macht te ervaren. Of onze aversie in het echt leven nu gericht is op submissie […] of autonomie […], het seksuele toneel kan loutering bieden.’
Over monogamie binnen gecommitteerde partnerrelaties zegt ze het volgende in haar boek ‘Liefde in verhouding’ (The State of Affairs):
‘Cheating and lying aside, I see the conversation about ethical nonmonogamy as a valiant attempt to tackle the core existential paradoxes that every couple wrestles with—security and adventure, togetherness and autonomy, stability and novelty. The debate over monogamy often appears to be about sex. To me, it asks a more fundamental question: Can a new configuration of commitment help us to achieve what French philosopher Pascal Bruckner calls “the improbable union of belonging and independence”?’ […] ‘Can love be plural? Is possessiveness intrinsic to love or is it merely a vestige of patriarchy? Can jealousy be transcended? Can commitment and freedom coexist? […] ‘Maybe we should give the marital innovators some time to figure it out. After all, does the old monogamy work so well?’ […] ‘I’m not suggesting that dissolving monogamy is the answer for everyone. But it is obvious that the current model is hardly a universal fit. Hence I respect monogamy’s dissidents and their contribution to creating new templates for relating.’ […] ‘For many people, sexual exclusivity feels inextricable from trust, security, commitment, and loyalty. It seems unimaginable that we could retain those virtues in a more permeable relationship. However, as the psychiatrist Stephen B. Levine posits, changing values is an integral part of life experience. We do it with our political and our religious values, as well as with our professional ones. So why not with our sexual ones as well? He invites us to recognize that our values evolve as we mature and “move from an understanding of ethical and moral issues in black and white absolutist terms to comprehending the gray ambiguity of most matters.”’ […] ‘Opening up a relationship does not always deplete the intimacy of the couple; sometimes it serves to replenish it. The fantasy of inviting in a third comes in many variations—imagining, enacting, watching, joining in, waiting at home, listening behind a door, enjoying the detailed report.’ […] ‘Reserving sexual attentions for each other is not the only way to tighten a bond. But when we decide that sex will not be the boundary that secludes us from others, it behooves us to think about alternative markers of specialness. ‘ […] ‘The cultural shift toward more inclusive relationships is not just about expanding sexual frontiers; it’s part of a larger societal movement to reimagine what constitutes a family. The lines once defined by blood and kinship are now being pushed out in all directions as people divorce, remarry, divorce again, cohabit, adopt, use donors and surrogates, and blend families.’ […] ‘We are touching the new frontier, where sex outside can live within a marriage. Is our culture ready for the heretic notion that a relationship could be reinforced by fluid boundaries, rather than destroyed? Is it the end of monogamy? Or is it just one more step in its long history of redefinitions?’
Perel citeert veel filosofische, psychologische, kunstzinnige en andere bronnen. Ze werkt haar gedachten scherpzinnig uit. Desalniettemin ervaar ikzelf haar vraagstellingen en uitwerking van onderwerpen als onaangenaam en niet-kloppend. De interventies die zij in haar boeken beschrijft maken op mij een al te eenzijdige indruk. Het spreekt me niet aan hoe ze ertoe aanmoedigt om dominantie en onderwerping en dergelijke seksuele activiteit op te zoeken ter bevordering van vitaliteit en vrijheid. Hetzelfde geldt voor de polyamorie (partnerrelatie met meer dan 2 personen), open relaties, partnerruil en dergelijke welke zij toejuicht. Haar werk maakt op mij niet bepaald een frisse, gezonde indruk. In haar boeken kan ik niet een bijdrage zien aan gelukkige en stabiele partnerrelaties, integendeel. Ik sluit me dan ook geheel aan bij de afwijzende oordelen van twee van de internationaal meest vooraanstaande partnerrelatietherapeuten van de afgelopen decennia, Sue Johnson en Steven Gottman.
Een journalist citeerde hen als volgt:
John Gottman , a well-known American psychologist and researcher on marriage and parenting, sent me an e-mail in which he condemned Perel for having “very little clinical sensitivity, so her intuitions about people are almost always way off the mark”. By way of example, he recalled a video Perel presented at a professional meeting in which she treats a couple after an affair. “She asked the hurt wife to empathise with her husband’s pride at his prowess at sexually satisfying his affair partner. ‘Go ahead,’ she told the wife, ‘validate what a great lover your cheating husband thinks he was toward the other woman.’ We thought this was not only misguided but unethical and abusive. So she’s dead wrong. Basically about everything she says.”
“Exclusive, positive-bonded relationships are the opposite of ‘captivity'” argues Sue Johnson […]. “And secure attachment really precludes active deception. To suggest that people in happy marriages seek affairs is all kind of a fabrication. People have affairs because they get lonely, because they can’t connect with their partner. They tend to be into thrill-seeking and nog into long-term relationships.”
In een ander artikelwordt Sue Johnson als volgt geciteerd:
“Her message fits well with the pop-culture idea that committed relationships are constraining and that monogamy is boring and uniform,” […] “What may be most damaging is her idea that affairs are growth experiences in spite of the fact that there’s no evidence of that. She doesn’t seem to understand that people grow most fully in secure, loving relationships in which they’re deeply invested and engaged.” […] “Perel never talks about the downside of nonmonogamy—like giving up real emotional intimacy, secure bonding, and the longing to really matter to your partner. She’s just glorifying a less engaged, less committed approach to relationship. That has nothing to do with what couples need to do to build a healthy connection.”