Ik raad al mijn patiënten / cliënten aan om het ketogeen dieet te proberen en de resultaten te evalueren.
Het ketogene dieet is elke voedingsstrategie die leidt tot een toestand van ketose (metabole vetverbranding).
Naar verwachting zal deze toestand van ketose leiden tot een aanhoudende en sterke vermindering van klachten en symptomen, zowel psychiatrisch als lichamelijk. Dit geldt onder meer voor klachten als migraine en epilepsie, maar ook voor ernstige angst- en (bipolaire) stemmingsstoornissen, dwangklachten, psychotische klachten.
Hier bestaat wetenschappelijk geen twijfel meer over. Dat wil niet zeggen dat dit inzicht inmiddels breed is doorgedrongen in de praktijk van de GGZ. Integendeel, helaas.
Wat is ketose?
Ketose (vetverbranding) is een van stofwisselingsprocessen waarover het lichaam beschikt, naast ook koolhydraatverbranding. Koolhydraten zijn onder meer alle suikers, zoals glucose. Als je dagelijkse voeding weinig koolhydraten bevat, schakelt je lichaam na een tijd over op vetverbranding. Voedsel met weinig koolhydraten is onder meer vlees, vis, boter, slagroom, olijfolie, noten, zaden, groenten zoals broccoli, avocado en fruit zoals aardbeien en bessen. Vetverbranding gaat gepaard met de productie van ketonen. (Vandaar dat de toestand waarin vetverbranding domineert ook wel ‘in ketose zijn’ wordt genoemd.) Ketonen zijn moleculen die glucose kunnen vervangen als brandstof onder meer in de hersenen. Ook voor andere organen, zoals je hart, blijkt de opname van deze ketonen erg gunstig. Het is wetenschappelijk geen punt van twijfel meer dat het verkeren in ketose bij veel mensen leidt tot vermindering van allerlei lichamelijke en psychologische klachten en symptomen. Niet alleen problemen als migraine en epilepsie kunnen verdwijnen in een toestand van ketose. Dit geldt ook voor angst- en stemmingsklachten en cognitieve problemen zoals geheugenproblemen. Zelfs bipolaire en psychotische klachten kunnen sterk verbeteren in deze toestand.
Door het ontstellende aanbod van koolhydraat-rijk voedsel in onze maatschappij functioneer je echter vrijwel continue in een toestand van voornamelijk koolhydraatverbranding. Denk aan koolhydraatrijke granen waar brood, pasta, koek, etc. van worden gemaakt. Zoet fruit en aardappelen zijn ook bronnen van suikers. Net als alle voorbewerkte voedsel, zoals sauzen, plantenolieën, snoep, chips, etc.
Het ketogeen dieet
Een ketogeen dieet houdt in dat je de inname van koolhydraten beperkt en je richt op voeding die samen kan gaan met vetverbranding. Dus je eet vooral vlees, vis, eieren, zuivel, boter, olijfolie, noten en zaden, groenten als broccoli en fruit zoals aardbeien. Je eet weinig van graanproducten zoals brood, pasta, rijst, zoet fruit, wortelgroentes zoals aardappelen, winterpeen, snoep, frisdrank, cake.
Wanneer je zo je voeding inricht, zal je lichaam binnen enkele dagen overschakelen op vetverbranding. Wie deze toestand niet gewend is, zal aanvankelijk griepachtige verschijnselen ervaren, de zogenaamde ketogriep. Deze kan een paar dagen tot weken duren. Daarna trekt dit helemaal weg en naar verwachting zal je de gunstige effecten ten volle ervaren. Dit betekent dat je aanvankelijk vooral last zal hebben van je ketogeen dieet, maar wel moeite moet opbrengen. Daar komt bij dat het het lichaam onmiddellijk weer terugschakelt op glucoseverbranding, zodra je weer veel koolhydraten nuttigt. Wie een keer flink zich te buiten gaat aan chips of friet zal dit niet alleen terugzien op de weegschaal, maar ook uit ketose raken. Eenmaal uit ketose verlies je geleidelijk de gunstige effecten ervan. Al krijg je ze zo weer terug als je er weer in bent. Na verloop van tijd raakt je lichaam overigens steeds beter in staat om te schakelen tussen glucoseverbranding en vetverbranding. Je wordt ‘metabool flexibel’.
Wie zich ‘ketogeen’ voedt, zal niet alleen profiteren van het in ketose zijn. Een voedingspatroon waarmee je de inname van koolhydraten beperkt, is sowieso goed voor lichaam en geest. Ook wanneer je nog geen toestand van vetverbranding bereikt. Je lichaam hoeft dan niet meer voortdurend grote hoeveelheden suikers te verwerken. Dit voorkomt hormonale schommelingen, van insuline en andere hormonen die daarmee samenhangen. Een voedingspatroon met veel koolhydraten werkt uitputtend op deze systemen in je lichaam. Niet voor niets verkeren tegenwoordig heel erg veel mensen, vaak zonder dat ze het weten, in een voorstadium van diabetes mellitus type 2 (suikerziekte). Hierbij is het lichaam door de voortdurende overmaat van suikers niet meer goed in staat om deze te verwerken.
De praktijk
Ketose en het ketogeen dieet is een concept dat je binnen enkele uren je eigen kan maken. Die zal je er evenwel echt in moeten investeren. Naast de theorie vraagt ook de praktijk tijd. Zoals gezegd, er is weinig in onze maatschappij dat aanzet tot een toestand van ketose en metabole flexibiliteit. Vrijwel alles is gericht op het innemen van koolhydraatrijk voedsel. Afgezien van je eigen plan om je nieuwe dieet samen te gaan stellen en de discipline om het vol te houden, is er ook nog je sociale omgeving om bij stil staan. Er zijn ontzettend veel momenten waarop je samen eet. Niet iedereen zal dezelfde lijn volgen als jij. Als je streeft naar ketose, zal je daar stil bij moeten staan.
Meer weten?
Hieronder vind je enkele presentaties van prominente onderzoekers en behandelaren op het gebied van ketose en mentale gezondheid. Verder ook aanbevolen literatuur. Tenslotte enkele links naar informatieve websites.
Aanbevolen literatuur:
- Heel je hoofd, Georgia Ede
- Het koolhydraatdilemma, Yneke Kootstra
- Brain energy, Christopher Palmer (Nederlandse vertaling)
Aanbevolen websites:
- Je leefstijl als medicijn, over gezonde voeding
- Academie coaching en leefstijl, e-learning ketogeen dieet
- Ketogeen Instituut Nederland, ketogene metabole therapie
- Eetmeter, over hoeveelheden vetten, eiwitten en koolhydraten in wat je eet
Aanbevolen coaching:
Lydia Jeuken kan ik aanbevelen als ervaren diëtist en coach bij het aangaan van een ketogeen dieet. Ze kan je onder meer voorlichten over het vormgeven van je dieet; de te verwachten verschijnselen van keto-griep aan het begin; de verbeteringen die je mag verwachten als gevolg van dit dieet. Indien je dit wenst kan ik steeds met haar overleggen. Drie consulten bij haar worden volledig vergoed vanuit de basisverzekering.
